کشتی در قوانین موضوعه ایران به عنوان مال منقول محسوب میشود. اما با توجه به هزینهبر بودن آن و اینکه بواسطه تردد در آبهای بینالمللی با حقوق کشورهای دیگری نیز در ارتباط است، با آن به مثابه اموال غیرمنقول برخورد میشود. کشتی به عنوان دارایی، قابلیت توثیق و ترهین را در قبال تعهدات مالی دارد.
معمولاً در شرایطی که شرکت به اخذ وام و تأمین سرمایه در گردش، خرید کشتی جدید یا توسعه ناوگان خود نیاز دارد و در پی تعمیر کشتی است، جهت تضمین بازپرداخت، کشتی را در رهن قرار میدهد. تشریفات رهن کشتی در قانون دریایی ایران ذکر شده است و نیازمند ثبت در سازمان بنادر و دفتر مخصوص است.
رهن کشتی باعث ایجاد حق عینی مرتهن (بستانکار) نسبت به کشتی میشود و طلب مرتهن در اولویت نسبت به طلبهای دیگر مقدم میشود. البته این اولویت مطلق نیست و دارای استثنائاتی است.
موسسه حقوق دریایی دکتر خلیل زاده در موارد متعددی نسبت به ارائه مشاوره تخصصی حقوقی و بررسی جنبههای ممتاز و حقوق بین المللی مرتبط با کشتیهای ترهین شده توسط شرکتهای حمل و نقل دریایی، بانکها و موسسات مالی فعال در این حوزه اقدام نموده و دارای تخصصی در این زمینه است.
وکیل دریایی میتواند از حقوق بستانکاران و حقوق خود کشی در قابل سایر مدعیان دفاع تخصصی را به عمل آورد.
ذیلًا توضیح مختصری ارائه میشود:
رهن کشتی به معنای تضمین یا گروگان گذاشتن کشتی توسط صاحب آن به منظور تأمین بدهیها یا تعهدات مالی استفاده میشود.
وقتی کشتی به عنوان رهن قرار میگیرد، صاحب یا مالک آن توافق میکند که در صورت عدم انجام تعهدات مالی یا بدهیها، حقوق ارادی که در رهن قرار داده شده است مورد استفاده قرار بگیرد.
یکی از روشهای استفاده از داراییهای مالکین کشتی به عنوان تضمین در معاملات مالی است. این موضوع به عنوان یک اطمینان از انجام تعهدات مالی کشتیدار مورد استفاده قرار میگیرد و ممکن است در قراردادهای بانکی، اجاره کشتی و سایر معاملات تجاری اسفندنیها دخالت داشته باشد.
در رهن کشتی، تعیین میزان ارزش آن به عهدهی ارزیابان حرفهای است که ارزش منصفانهای بر اساس ویژگیهای فنی، سن کشتی، وضعیت فعلی بازار، و دیگر عوامل اقتصادی و محیطی تعیین میکنند. این ارزش به عنوان مبلغ قابل رهنگذاری استفاده میشود.
زمانی که صاحب کشتی تعهدات مالی یا قراردادها را نقض کند، مالکان یا اشخاصی که رهن روی کشتی قرار دادهاند، میتوانند با اجرای ضمانت، از ارزش رهن کشتی استفاده کنند تا بدهیها و تعهدات معوقه پرداخت شود.
اگر مالکین تعهدات را به موقع انجام دهند و بدهیها را پرداخت کند، رهن کشتی رفع میشود و مالکان کشتی میتوانند بهرهی خود را از کشتی بدون هیچ محدودیتی ادامه دهند.
به طور کلی، رهن کشتی یک ابزار مهم در صنعت حمل و نقل دریایی است که برای تضمین انجام تعهدات مالی و معاملات تجاری از آن استفاده میشود و به مالکین کشتی اطمینان میدهد که ارزش داراییشان تحت پوشش است.